Over (jonge) hoogbegaafde kinderen

Er zijn op het internet uitgebreide lijsten te vinden met kenmerken die behoren bij hoogbegaafde kinderen. Hieronder noemen we er enkele:
– een duidelijke alertheid en een lange concentratie op iets kunnen hebben.
– dingen goed kunnen onthouden en snappen
– sterk verbaal/ taal en/ of reken begrip, grote woordenschat en langere, complexere zinnen gebruiken, nuances
kunnen gebruiken of kunnen herkennen
– in de basis een intense nieuwsgierigheid/ onderzoekende houding, later soms alleen bij dat wat hen interesseert.
– sterk gevoel voor rechtvaardigheid
– actieve hersenen die snel overprikkeld kunnen raken
– sensitief. De wereld intenser beleven dan de meeste andere kinderen, omdat hun zintuigen als het ware
ongefilterd informatie toe laten tot de hersens.
– snelle denkers en/of leerders, vaak zijn er maar een of enkele aanwijzingen nodig om iets te snappen en te
onthouden.

Thuis en elders
Onderzoek naar hoogbegaafde kleuters heeft laten zien dat zij in staat zijn zich binnen enkele dagen tot twee weken volledig aangepast te hebben aan de gemiddelde leeftijdgenoot in de klas en de verwachtingen die de juf of meester van hen heeft. Gecombineerd met de vaak opvallende sociale vaardigheden blijven de cognitieve en creatieve capaciteiten van kinderen daarom nog wel eens verborgen en soms ontstaan leer- en motivatieproblemen die foutief gelabeld kunnen worden.

Hoogbegaafde kinderen kennen vaak een asynchrone ontwikkeling en maken ontwikkelsprongen die niet aansluiten bij de ontwikkeling van leeftijdgenoten. Vaak wordt er door een leerkracht gezegd dat het hoogbegaafde kind sociaal en emotioneel achter loopt op de rest van de klas, terwijl er juist behoefte is aan een omgeving met meer aansluiting op sociaal en emotioneel vlak. En dat wordt vaak gevonden bij oudere kinderen.

School, didactisch niveau en leeraanbod
Voor alle kinderen is het belangrijk om te ontwikkelen naar kunnen en de leerlijn te volgen die hen past. Voor de leerkracht op school is het dan ook belangrijk om vanaf de start op school de preschool ontwikkeling te kennen en alert te zijn op kenmerken van hoogbegaafdheid om aanpassingsvermogen en onderpresteren te voorkomen. De context van het leren is hierbij erg belangrijk. Top down (kort en krachtig en duidelijk gekoppeld aan een doel) instructie en oefening zijn nodig in plaats van bottom up in mini stapjes naar iets toe te werken.

Kinderen moeten daarbij leren dat ze niet perfect hoeven te werken en sterker nog dat fouten maken nodig is om een leerervaring op te doen en door te hebben dat je door kunt gaan als iets niet vanzelf gaat. Niet alle kinderen halen “zomaar” een positieve score op toetsen. Een leerkracht signaleert wellicht wel dat een kind anders is dan andere kinderen, maar legt daarbij mogelijk niet direct de link naar hoogbegaafdheid. Veel frustraties lijken passend bij bepaalde gedragsstoornissen, maar komen voort uit het zich niet begrepen voelen of komen voort uit een niet passend leer- en begeleidingsaanbod.

Contact met andere hoogbegaafde kinderen
Contacten met gelijkstemden (peers) kunnen zeer belangrijk zijn voor het ontwikkelen van het zelfbeeld. Elk kind heeft behoefte aan vrienden en de kans op vriendschap is het grootst bij kinderen van ongeveer dezelfde leeftijd en hetzelfde intellectueel niveau. Een gedeelde interesse kan de kans op vriendschap vergroten. De omgang met leeftijdsgenootjes is soms al vanaf jonge leeftijd al lastig.

Door hun ontwikkelingsvoorsprong, andere interesses en typische manier van denken lukt het dan ook regelmatig niet aan te sluiten bij de belevingswereld van leeftijdgenoten. De verschillen nemen in de loop der jaren alleen maar toe.

De ervaring leert dat veel (vermoedelijk) hoogbegaafde peuters, kleuters en kinderen thuis ander gedrag kunnen laten zien dan buitenshuis of in de klas. Daar waar kinderen thuis dingen laten zien die de meeste leeftijdgenoten niet vertonen, zijn ze tegelijk vaak een ster in aanpassingsvermogen en scannen ze de omgeving op het gedrag dat van hen verwacht wordt. Dat verschil wordt voor sommige ouders pas duidelijk als er meer contact plaatsheeft met leeftijdsgenootjes en zij verschillen ontdekken tussen hun kind en de leeftijdsgenoten waarmee hun kind in aanraking komt of als hun kind bijvoorbeeld thuis afwijkend gedrag gaat vertonen.

Opvoeding
De opvoeding van hoogbegaafde kinderen is niet altijd vanzelfsprekend. Al helemaal als je tot dat moment nog niet eerder over hoogbegaafdheid hebt gedacht. De standaardadviezen over opvoeden zijn voor gezinnen met hoogbegaafde kinderen niet altijd passend. Uitgangspunt van het denken over opvoeding is duidelijk te hebben wat de behoeften van uw kind zijn en wat daarbij passende afspraken zijn t.a.v. samenleven, mogelijkheden en lastige zaken. Denk bijvoorbeeld aan het omgaan met niet hoogbegaafde kinderen en volwassenen en heb daarbij
specifiek aandacht voor de  vaardigheden die nodig zijn om positief verder te komen en zijn of haar intelligentie te kunnen gebruiken in de samenleving. Soms kan ondersteuning van professionals hierbij helpen.

Binnen het gezin is het van belang dat ouders vanuit dezelfde basisafspraken acteren en op één lijn zitten.

> Wees je bewust van de intensiteit die kinderen soms ervaren vanuit de wereld om hen heen en de gedachten die soms maar niet willen stoppen.
> Zorg met elkaar dat er balans en rust moment zijn met en voor elkaar.
> Kijk welke interesses verder ontwikkeld kunnen worden en wat voor uitdaging in denken en doen zorgt.
> Help je kind zichzelf te waarderen en goede relaties met anderen op te bouwen.
> Ondersteun je kind zichzelf te motiveren en zelfdiscipline te ontwikkelen.
> Probeer te snappen wat er in je kind omgaat. Het zelf verwoorden is soms nog erg lastig.

Soms is het fijn om als ouder begeleid te worden bij het omgaan met hoogbegaafde kinderen al dan niet gerelateerd  aan de andere rollen (volwassenen, partner, werkende) die je daarbij ook kent.

Ouder begeleiding kan erop gericht zijn je te helpen
> je eigen kennis en begrip van het onderwerp hoogbegaafdheid en/ of hoog sensitiviteit
te verbreden.
> de behoeften van je kind te leren kennen en te bezien wat er voor eventuele aanpassingen mogelijk, wenselijk en/ of noodzakelijk zijn.
> een balans te vinden voor jezelf en de leden van je gezin.
> om te gaan met de verschillende rollen die je zelf hebt als volwassene en opvoeder en soms ook als beroepskracht.

Professionals die met (jonge) kinderen werken en ondersteuning in de opvoeding van hoogbegaafde kinderen bieden zijn:
> Praktijk Beeldfijn
> Buiten de Lijntjes
> The Poëtry of Creation
> Psychologiepraktijk Hildebrand
> Jouw leerweg de Baas